مفهوم فضای شهری

در میان انواع فضاهای شهری ،فضاهای باز عمومی دارای اهمیت ویژه ای از دیدگاه حیات جمعی شهروندان هستند در حالیکه فضاهای بسته عمومی دارای انضباط یا به عبارت بهترمحدودیتهای خاصی به لحاظ زمانی و اندازه و.. برای پذیرش شهروندان میباشند ،فضاهای باز عمومی در همه وقت بیشترین ا݅کانات بالفعل و بالقوه را برای حضور شهروندان دارا میباشند. یادآوری این نکته ضروری است که امروزه اکثر مجموعه های شهری بی شکل و ضد فضا هستند و در آنها فضاهای غیر قابل استفاده و رها شده و فراموش شده به چشم میخورد که فضاهای گمشده نامیده میشود مانند فضاهای رها شده حاشیه بزرگراهها،محوطه های باز بی شکل و بیکران بین برجها و بلوکهای مسکونی .این فضاها عملا به عنوان فضاهای عمومی به حساب نیامده و فضاهای گمشده در شهر می باشند در حالیکه کشف و احیا آنها می تواند فرصتهایی برای توسعه فضاهای عمومی شهر بوجود آورد. بنابراین فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرهستند که به عنوان تبلور ماهیت زندگی جمعی میباشند یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند فضای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده میشود .فضایی است که به همه مردم اجازه میدهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند . دراین فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند وبرخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع پیوندند و افراد در یک محیط اجتماعی جدید با هم اختلاط یابند این فضا میبایستی توسط یک نهاد عمومی اداره شود تا در جهت منافع عمومی و جامعه مدنی اداره ونیازهای آن تامین شود بنابراین شرط اساسی برای اینکه یک فضای عمومی ،فضای شهری تلقی شود اینست که در آن تعامل و تقابل اجتماعی صورت گیرد . پس آن دسته از نرم فضاها و سخت فضاها که بستر تعامل اجتماعی نیستند فضای شهری نامیده نمی شوند فضای شهری، مصنوعی سازمان یافته ،آراسته و واجد نظم به صورت بستری برای فعالیتها و رفتارهای انسانی است . انسان جزئی از فضاست وبا ارزشها و هنجارهای خود به این فضا معنی می بخشد الگوی روابط اجتماعی ثابت نیستند و یک فضا با جایگزین شدن رابطه اجتماعی خاص،چهره متفاوتی به خود میگیرد کاربرد عمومی این فضاها ایجاد آرامش،سرگرمی و محلی برای گردش،فراهم آوردن ارتباط و زمینه معاشرت ،و امکان تردد میباشد و از آنجاییکه در عین حال هیچ تک عملکرد خاصی به آنها مترتب نیست استعداد پذیرش تمام این کاربریها را با هم یا به صورت گزینشی دارند لذا وجود این فضاها برای پیشگیری از درماندگی ،افسردگی ،گوشه گیری و خشونت،بسیار موثر و حتی ضروری است وانگهی این فضاها میتوانند موقعیتی برای رشد خلاقیت بوجود آورده و محیطی تفریحی و سازنده د ر یک مجموعه شهری باشند تا زمینه ای را فراهم سازند که هر انسانی برای درک موقعیت خود به آن نیاز دارد این فضاها به عنوان گره ایی از جوامع انسانی و تجمعی از مردم واشیاء مادی از عناصر و اجزا مختلفی تشکیل شده است به واقع فضا رابط میان عناصر بوجود آورنده اش می باشد ،پس برای تشخیص یک فضای شهری علاوه بر وجود عناصر تشکیل دهنده ،باید رابطه میان آنها نیز برای فرد ناظر قابل ادراک باشد و فرد بتواند از رابطه موجود ساختاری در ذهن خود ایجاد نماید . به این ترتیب فضای شهری هدفمند بوده و بستر رویدادهای تعریف شده ای خواهد بود طبق معیارهای ذکر شده سه شاخص اصلی برای تشخیص فضاهای شهری در عرصه عمومی شهر در اختیارمان قرار می گیرد: 1. عمومی بودن فضا 2. باز بودن آن 3. برقراری تعامل اجتماعی بر پایه شاخص های نامبرده فضاهای عمده شهری عبارتند از میادین ،مسیرها و خیابانهای شهری .این موارد مشترکا در بسیاری از مراجع شهرسازی به عنوان مهمترین فضاهای شهری قلمداد شده اند.